28 OCAK 1920 ÇARŞAMBA - Osmanlı Meclis-i Mebusan'da Misak-ı Milli kabul edildi

28 OCAK 1920 ÇARŞAMBA

Erzurum Milletvekili Celaleddin Arif tarafından Meclise sunulan Misak-ı Milli, Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nın gizli toplantısında bütün milletvekillerinin imzası ile kabul edilir. Misak-ı Milli, Erzurum Kongresi sırasında şekillenmeye başlamış ve Sivas Kongresi'nde ise esasları belirlenmiş idi. 11 Eylül günü yayımlanan Sivas Bildirgesinin 1. Maddesi şöyle idi:

"Yüce Osmanlı Devletiyle İtilaf devletleri arasında resmi olarak kabul edilmiş mütarekenamenin onaylandığı 30 Ekim 1918 tarihindeki sınırlarımız içinde kalan ve her noktasına güçlü İslam çoğunluğu yerleşmiş bulunan Osmanlı ülkesi kesimleri, birbirinden ve Osmanlı topluluğundan ayrılması mümkün olmayan ve hiçbir sebeple, bölünme kabul etmez bir bütün oluşturur. Sözü edilen ülkelerde yaşayan bütün İslam unsurları birbirlerine karşılıklı saygı ve fedakârlık duygularıyla dolu sosyal ve kanunî haklarıyla çevre şartlarına bütünüyle saygılı öz kardeştirler."

Misak-ı Milli 17 Şubat 1920’de Edirne Milletvekili Şeref Bey tarafından Mecliste okunarak yabancı parlâmentolara ve basına bildirilme kararı alınmıştır. ^(a)  Dikkat edilecek olunursa, Sivas Kongresi'nde yer alan maddede "sınırlarımız içerisinde kalan" ifadesi kullanılmış iken, Mecliste kabul edilen maddede "sınırlarımız içerisinde ve dışında kalan" ifadesi kullanılmıştır.

Misak-ı Milli sınırlarının tam olarak neresi olduğu konusunda ise: Mustafa Kemâl, 24 Nisan 1920 günü yapılan meclis oturumunda Mondros Mütarekesinden o güne kadar yaşanan süreci özetleyen bir konuşma yapmıştır. Konu Erzurum Kongresi'ne geldiğinde Kongre'de sınırın belirlendiğini belirtmiş ve şunları söylemiştir:

"İşte kongre bu hududu çizmiştir. Bir hududu millî çizmiştir. Bu hududu millîyi suhuletle ipka için demiştir ki; mütarekenamenin imza olunduğu 30 Teşrinievvel 1334 tarihinde çizdiği hudut hududumuz olacaktır. Vatanımızın hududu olacak bu hududu ihtimal teferruatiyle bilmiyen arkadaşlarımız vardır. Yeniden fazla teferruata, girmek istemediğim için şu suretle izahat vereceğim: Şark hududuna Elviyei Selâseyi dâhil ederek: tasavvur buyurunuz. Garb hududu Edirne'den bildiğimiz gibi geçiyor. En büyük tebeddülat Cenub hududunda olmuştur. Cenub hududu İskenderun cenubundan başlar. Haleple Katıma arasından Cerablüs köprüsüne müntehi olur bir hat, ve şark parçasında da Musul vilâyeti, Süleymaniye, ve Kerkük havalisi ve bu iki mıntakayı yekdiğerine kalbeden hat. Efendiler: Bu hudut sırf askerî mülâhazat ile çizilmiş bir hudut değildir, hududu millîdir. Hududu millî olmak üzere tesbit edilmiştir. Fakat bu hudut dâhilinde tasavvur edilmesin ki, anasırı islâmiyeden yalnız bir cins millet vardır. Bu hudut dâhilinde Türk vardır, Çerkeş vardır ve anasırı sairei islâmiye vardır. İşte bu hudut memzuç bir halde yaşıyan, bütün maksatlarını, bütün mânasiyle tevhidetmiş olan kardeş milletlerin hududu millisidir.  Bu hudut meselesini tesbit eden maddenin içerisinde büyük bir esas vardır. Fazla olarak o da bu vatan hududu dâhilinde yaşıyan anasırı islâmiyenin herbirinin kendine mahsus olan muhitine , adatına , ırkına mahsus olan imtiyazatı bütün samimiyetle ve mukabilen kabul ve tasdik edilmiştir. Bittabi buna ait teferruat ve tafsilât yoktur. Çünkü bu tafsilât ve teferruata girmenin zamanı da değildir. İnşallah mevcudiyetimiz tahlis edildikten sonra kardeşler beyninde hal ve fasledileceğinden bırakılmış ve teferruatına girişilmemiştir. Fakat esas olarak bu maddede mündemiçtir."

Maraş’ta bütün şiddetiyle devam etmekte olan çarpışmalarda birçok Ermeni evi imha edilir, 40’tan fazla Ermeni öldürülür, Türklerden de ölenler olur. Kılıç Ali Fransız komutanına 24 saat içinde teslim olursa sağ salim Adana’ya gönderileceğini bildirir.

Mustafa Kemâl, Öğüt gazetesinin İtalyanlar tarafından kapatıldığını bildiren Konya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Başkanlığı’na şu telgrafı gönderir: “...Diğer bir gazete imtiyazı alarak onu yayımlamak uygun olur. İstanbul katında şikâyetinize devam ediniz. Biz de girişimlerinizi takip eder ve sonucu bildiririz.”

(a)

17 Şubat 1920 günü Edirne Mebusu Şeref Bey tarafından Meclis-i Mebusan’da okunan Misak-ı Milli

Ahd-ı Millî Beyannamesi Sureti

Osmanlı Meclis-i Mebusan azaları istiklal-i Devlet ve istikbal-i Milletin, haklı ve devamlı bir sulha nailiyyet için ihtiyar edebileceği fedakârlığın hadd-i azamisini mutazammın olan esasat-ı atiyyeye tamami-i riayetle mümkün-üttemin olduğunu ve esasat-ı mezkûre haricinde payidar bir Osmanlı Saltanat ve Cemiyyetinin devam-ı vücudu gayr-i mümkün bulunduğunu kabul ve tasdik eylemişlerdir:

Birinci Madde — Devlet-i Osmaniyyenin münhasıran Arap ekseriyyetiyle meskûn olup 30 Teşrinievvel 1918 tarihli mütarekenin hin-i akdinde muhasım orduların işgali altında kalan aksamının mukadderatı, ahalisinin serbestçe beyan edecekleri araya tevfikan tayin edilmek lâzım geleceğinden, mezkûr hatt-ı mütareke dahil ve haricinde dinen, örfen, emelen müttehit ve yekdiğerine karşı hürmet-i mütekabile ve fedakârlık hissiyatiyle meşhun ve hukuk-u ırkiyye ve içtimaiyyeleriyle şerait-i muhitiyyelerine tamamiyle riayetkar, Osmanlı İslam ekseriyyetiyle meskûn bulunan aksamın Heyet-i mecmuası hakikaten veya hükmen hiçbir sebeple tefrik kabul etmez bir küldür.

İkinci Madde — Ahalisi ilk serbest kaldıkları zamanda âra-yı âmmeleriyle Anavatana iltihak etmiş olan elviye-i selase için ledel-icap tekrar serbestçe âra-yı müracaat edilmesini kabul ederiz.

Üçüncü Madde — Türkiye sulhune talik edilen Garbi Trakya vaz'iyyet-i hukukiyyesinin tesbiti de sekenesinin kemal-i hürriyetle beyan edecekleri ara-ya tebaan vaki olmalıdır.

Dördüncü Madde — Makarr-ı Hilafet-i İslamiyye ve Payitaht-ı Saltanat-ı Seniyye ve Merkez-i Hükümet- i Osmaniyye olan İstanbul Şehriyle Marmara Denizinin emniyyeti her türlü halelden masun olmalıdır. Bu esas mahfuz kalmak şartiyle Akdeniz ve Karadeniz Boğazlarının ticaret ve münakalat-ı âleme küşadı hakkında, bizimle sair bil-umum alakadar devletlerin müttefikan cerecekleri karar muteberdir.

Beşinci Madde — Düvel-i itilafiyye ile muhasımları ve bazı müşarikleri arasında takarrür eden esasat-ı ahdiyye dairesinde ekalîiyyetler hukuku - memalik-i mütecaviredeki Müslüman ahalinin de aynı hukuktan istifade etmeleri emniyyesiyle - tarafımızdan teyid ve temin edilecektir.

Altıncı Madde — Millî ve iktisadî inkişafatımız daire-i imkâna girmek ve daha asri bir idare-i munitazama şeklinde tedvir-i umur a muvaffak olabilmek için, her devlet gibi bizim de temin-i esbab ve inkişafatımızda istiklal ve serbesti-i tamme mazhar olmamız üssül-esas-ı hayat ve bekamızdır.

Bu sebeple siyasî, adlî, malî ve sair inkişafatimıza mani kuyuda muhalifiz. Tahakkuk edecek düyunatımızın şerait-i tesviyesi de bu esasata mugayir olmayacaktır.

28 Kânunusani 1336

Günümüz Türkçesi ile:

Birinci Madde

Osmanlı Devleti’nin, özellikle Arap çoğunluğunun yerleşik olduğu, 30 Ekim 1918’de mütarekenin imzalandığı tarihte, düşman ordularının işgali altında kalan kesimlerin kaderi, halkının serbestçe verecekleri karara uygun olarak belirlenmesi gerekeceğinden, adı geçen mütareke hattı içinde ve dışında din, ırk ve soy bakımından birleşik ve birbirine karşı saygı ve fedakârlık duygularıyla dolu olarak soy ve toplum hukukları ile çevre koşullarına tam uyan Osmanlı Müslüman çoğunluğunun yerleşmiş bulunduğu bölgelerin hepsi gerçekten veya hükmen hiçbir şekilde bölünmez bir bütündür.

İkinci Madde

Halkı, ilk serbest kaldıkları zaman halkın oylarıyla anavatana katılmış olan üç sancak (Kars, Ardahan, Artvin) için gerektiğinde yeniden serbestçe halkoyuna başvurulmasını kabul ederiz.

Üçüncü Madde

Türkiye ile yapılacak barışa bırakılan Batı Trakya’nın hukuki durumunun saptanması da, halkın tam bir serbestlik içinde açıklayacakları oylara uygun olarak yapılmalıdır.

Dördüncü Madde

İslam Hilafet ve Saltanat Merkezi ve Osmanlı hükümet merkezi olan İstanbul şehri ile Marmara Denizi’nin güvenliği her türlü tehlikeden uzak (korunmuş) olmalıdır. Bu ilke saklı kalmak şartıyla, Akdeniz ve Karadeniz Boğazları’nın dünya ticaret ulaşımına açılması hakkında, bizimle diğer bütün ilgili devletlerin birlikte verecekleri karar geçerlidir.

Beşinci Madde

İtilaf Devletleri ile düşmanları ve bazı ortakları arasında kararlaştırılan antlaşma esasları çerçevesinde azınlıklar hukuku komşu ülkelerdeki Müslüman ahalinin de aynı hukuktan yararlanmaları güvencesiyle tarafımızdan desteklenecek ve sağlanacaktır.

Altıncı Madde

Millî ve ekonomik gelişme olanağını elde etmek ve daha çağdaş ve düzenli bir yönetim şeklinde işleri yürütmeyi başarabilmek için, her devlet gibi, bizim de, gelişme sebeplerimizin sağlanmasında tam bir hürriyet ve bağımsızlığa kavuşmamız, varlığımızın ve hayatımızın esasıdır. Bu sebeple, siyasi, adli, mali ve benzeri gelişmelerimize engel kayıtlara karşıyız. Gerçekleşecek borçlarımızın ödeme koşulları da bu ilkelerle çelişmeyecektir.

28 Ocak 1920

Kaynakça:

1- Utkan Kocatürk, Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, Atatürk

Araştırma Merkezi, Ankara, 2007

2-Erol Mütercimler, Fikrimizin Rehberi, 2008

3- Salih Karaoğlu, Kurtuluş Savaşı Destanı, 2010
4-https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MECMEB/mmbd04icf01c001/mmbd04icf01c00
1ink011.pdf
5-Sefer Yazıcı, Milli Egemenlik Belgeleri, TBMM Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Başkanlığı, 2015