28 EYLÜL 1919 PAZAR

28 EYLÜL 1919 PAZAR

Mustafa Kemâl yayımladığı genelge ile Anadolu ve Rumeli Mudafaai Hukuk Cemiyetinin amacını bildirir. ^(a)  Başka bir bildirgede ise bir gece önce, arabulucu Abdülkerim Paşa ile yaptığı telgraf görüşmesi hakkında bilgilendirmede bulunur. ^(b) Konya’da meydana gelen olaylar hakkında da bir bildiri yayımlar ^(c)

Mustafa Kemâl, Sivas’tan vilâyetlere bir yazı gönderir: “...Bölgeniz dahilindeki seçim hazırlıklarının derecesini ve belirlenmiş ise adaylarınızı ve kimin milletvekili olmak istediklerini iki gün içinde bildirmenizi, Heyet-i Temsiliye özellikle rica eder.”

Damat Ferit Paşa, Yüksek Komiserlere, Kemalist kuvvetlere bir ders vermek üzere Eskişehir’e 2000 kişilik bi kuvvet göndermelerini önerir. Teklifi reddedilir. Mustafa Kemâl ise hükümet çekilmezse Ereğli, Bolu, Adapazarı, İzmit dolaylarındaki Kuva-yi Milliye’nin İstanbul üzerine yürüyeceğini bir genelge ile duyurur.^(d)

Aynı sıralarda Peyam gazetesindeki yazısında Ali Kemâl şunları yazıyordu: “Başta Mustafa Kemâl olduğu halde Anadolu’nun yeni Celâlileri kimi aldatıyorlar? İzmir’i kurtarmak için ne celâdet gösterdiler? Doğu Anadolu’da asayişi bozmaya çalışarak İtilaf Devletlerini aleyhimize çevirdiler. Güya Milli Hareket, millete hizmet imiş. Kimi aldatıyorlar?”

(a)

(28. IX. 1919)

Erzurum Vilâyetine

Anadolu ve Rumeli Mudafaai Hukuk Cemiyetinin maksadı meşruu ve istihlâsı vatan emrindeki nıkatı nazarı semeratı nafiası fiilen iktitaf edilmeye başlanıldığından teşebbüsatı malûmesi ile taayyün ve tahakkuk eylemektedir. Erzurum ve ahiren Sivas umumi kongresinin 11 /Eylül /1335 tarihli beyannamesi muhteviyatı işbu teşebbüsatın desatiri esasiyesidir. umumi kongre beyannamesinde;

1- 30/Teşrinievvel/1334 tarihindeki hududumuz dahilinde kalan aksamı vatanı yekpare ve bu vatanda yaşayan islâm vatandaşların yekvücut olduğu musarrahtır.

2- Camiai Osmaniye‘nin tamamiyeti ve istiklâli millimizin temini ve makamı muâllayı hilâfet ve saltanatın masuniyeti esası kat‘i olarak kabul edilmiştir.

3- Vatanımızda birlikte yaşadığımız bilcümle anasırı gayri müslimenin her türlü hukuku tabiiyelerinin mahfuz olduğu ve fakat anasırı mezkûreye hakimiyeti siyasiye ve muvazeneti içtimaiyemizi ihlâl edecek imtiyazat itası kabul olunmayacağı beyan olunmuştur.

4- Beyannamenin 7. maddesi ki aynen şudur: ―Milletimiz insanî, asri gayeleri tebcil ve fenni sınai ve, iktisadı hal ve ihtiyacınızı takdir eder. Binaenaleyh devlet ve milletimizin dahili ve harici istiklâli, vatanımızın tamamiyeti mahfuz kalmak şartiyle altıncı madde de musarrah hududumuz yani Düveli itilâfiyece mütarekenamenin akdolunduğu 30/Teşrinievvel/1334 tarihindeki hududumuz dahilinde milliyet esaslarına riayetkar ve memleketimize karşı istilâ emeli beslemeyen herhangi devletin fenni, sınai, iktisadî, muavenetini memnuniyetle karşılarız. Ve bu şeraiti âdile ve intaniyeyi muhtevi sulhunda acilen tekarrürü selâmeti beşer ve sükûnu âlem namına ahassı amali milliyemizdir noktai nazarı siyasimizi teşkil eder.

5- Mukadderatı millet ve memleketi kanunu esasi dairesinde müteşekkil bir hey‘eti hükümetin uhdei kifayetinde bulundurularak kanunu esasi ahkâmına riayeti mutlaka ve bilcümle kavanini devletin tamamii tatbiki lüzumu ehemmiyetle nazarı dikkate alınmıştır. Cümlemiz işbu esasatı sahihe merbut kalarak çalışmak sayesinde vatan ve milletimizin her türlü müdahale ve esaretten tahlisi ile mazharı selâmet ve saadet ve refah olacağına mutmaindir. Cemiyetimiz mesaisini daima dairei meşruiyette sarf etmeyi muktezayı menafii mevcudiyet ve meşruiyetimiz bilir. Binaenaleyh meclisi millinin in‘ikadile bugünkü vazifemizin meclisi milliye intikali tabiidir. Ancak vatan ve milletimiz için mucibi felah olacağına kat‘iyyen emin olduğumuz balâda musarrah maksat ve nıkatı nazarın meclisi mebusanca takibini memleket ve milletimizin selâmeti namına şiddetle arzu etmek cemiyetimizin vezaifi esasiyesindendir. Bu sebeple de milletin intihab edeceği mebusların hiç bir maksad ve nıkatı nazara sadakati tahakkuk edenlerden intihab edilmesini kemali hulûs ile tavsiye ederiz. Cemiyetimiz memleket ve milletin vahdet ve selâmetine ait balâdaki nıkatı nazarı mahfuz kalmak şartile herkesin içtihadına tamamen hürmetkardır. Ve mebusan intihabatına cemiyetimizin gayrı meşru bir gûna tesir ve müdahalesi varidi hatır olamaz, yalnız herşeyden akdem mevzuubahis olan mesele vatan ve milletimizin hayat ve mematı meselesi olduğundan bu noktanın teminine cemiyetimiz milleti irşad ve ikaz ve intihabatı tesri ve takip etmeyi bir vazifei vataniye addeyler. Binaenaleyh livanız dahilindeki intihabat hazırlıklarının derecesini ve malûm olmuş ise namzetlerinizin ve kimin mebus olmak istediklerini iki gün zarfında sürati iş‘arını Heyeti Temsiliye hasseten rica eyler. 28/9/35

Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti Hey‘eti Temsiliyet namına

Mustafa Kemal

(b)

Kerim Paşa’nın Hükümetle milleti birleştirme teşebbüsü

(28. IX. 1919)

15. Kolordu Kumandanlığına

Ali Fuat Paşa hazretleri delâletile Abdülkerim Paşa imzalı bir telgrafname alındı. 25/9/1335 akşamı Ankara‘dan Ali Fuat Paşayı, İstanbul‘dan telgraf başına istediler. Bulamadılar. Kerim Paşanın şifresinde hükümet ve milletin telifi beyn için millî harekâtın müdiranı ile görüşmek üzere tâyin olunacak mahalle zevatı âliye ile gelebileceği bildirilmekte idi. 27/Eylül/1335 de İstanbul‘dan Mustafa Kemal Paşa telgraf başına çağırıldı. Makina başında Heyeti Temsiliye huzurile sekiz saat Abdülkerim Paşa ile muhabere edildi. Bütün muharebattan çıkan netice hükümetin bu tavassutu ileri sürdüğü zatı akdesi hazreti Padişahının ise zatı hümayunlarına karşı milletin cümlemizi zatı hazreti hilâfetpenahiye karşı beslemekte olduğu lâyezal sakakat kerratla teyid edilerek bugün azmi kararlarının hiyaneti vataniyesi mertebei sübuta varan Ferit Paşa kabinesinin sukutu ile yerine namuskâr ve amali milliyeye mutavaatkâr ve hadim bir hey‘etin kuudu olduğu arizi âmik izah kılındı. Ve cereyanı millinin takip eylediği safahat ve teşebbüsat nihayetine kadar tafsil edildi. Bcyannamei hümayundaki hakayik bu nıkatı nazardan şerh olunarak vaziyeti siyasiyenin lehimizde kaldığı son şekli sırf mevcudiyeti milliyenin izharı âhirine medyun olduğu yoksa Ferit Paşa kabinesinin siyaseti sefihanesinin netice olmadığı bildirildi. Sevgili Padişahımızın iğfal olunmakta bulundukları teşrih kılındı. Ferit Paşa kabinesinin bütün hayatiyeti siyasiye ve dahiliyesi birer birer anlatıldı. Vazıyeti hakikiyeyi gören ahalinin hattâ ecanibin İngilizleri bile umuru dahiliyemize müdahaleden ve cereyanı milli aleyhinde bulunmaktan tevakki eyledikleri bildirildi. Ve işin en kestirme tarikinin keyfiyeti Şevketmeap Efendimize arz etmek olduğu bildirildi. Buna dair verdiği cevabı Anadolu vaziyetinden hilâfetpenah Efendimizin haberdar oldukları ve milletin arzusunu yerine getirecekleri merkezinde idi. Buna karşı vaziyetin tamamen Şevketmeap Efendimizce malûm olduğuna milletin kani bulunduğu, çünkü bu halde zatı akdesi hümayunlarına merbut bulunan bir kaç şahsı elbette tercih eylemeyecektir. Milletin kavi, müdrik azminde kat‘i bulunduğu ve Şevketmeap Efendimizin itayı karar ve halli mesele buyurmaları zamanı olduğu bildirilmiştir. Kerim Paşa tekrar görüşeceğini beyan ederek muhabereye hitam vermiştir.

Hey‘eti Temsiliye namına

Mustafa Kemal

(c)

Konya Valisi Cemal Bey’in ihaneti

(28. IX. 1919)

Erzurum Vilâyetine

Konya Valisi Cemal Beyin ef‘al ve harekâtı ihanetkâranesi milletçe tahakkuk ettikten sonra hempalariyle birlikte firar ettiğini ve içtima eden halkın ettifakı arasiyle ulemayı kiramdan Vehbi Efendi Hasretlerini Vali vekâletine tayin eyledikleri tamimen tebliğ edilmişti. Heyeti Temsiliyemiz azasından sabık üçüncü kolordu kumandanı Refet Beyefendi otomobil ita Ereğliye ve oradan tireni mahsusla Konya‘ya dün gece vasıl olmuştur. Müşarünileyhin verdiği malumatta Konya ahalii muhteremesinin büyük bir bayram suretinde tezahüratı milliyede bulunarak hıyaneti tahakkuk eden Ferit Paşa kabinesinin biran evvel terki mevki eylemelerini taleb eyledikleri ve asayişin fevkalâde mükemmel olduğu ve orada bulunan İngiliz ve Fransız mümessillerinin Refet Beyefendiyi ziyaretle harekâtı milliyeye karşı tamamen bitaraf kalacaklarını bir daha teyit eyledikleri bildirilmiştir 28/9/35

Heyeti Temsiliye namına

Mustafa Kemal

(d)

Ereğli ve Bolu dolaylarında Kuva-yi Milliye’nin çalışmaları

(28. IX. 1919)

Erzurum Vilâyetine

Ereğli Bolu Adapazarı İzmit ve havalisindeki Kuvayı Milliye hükümeti merkeziyenin mecnunane ve ihanetkârane harekâtından naşi derhal lüzumu iskatını zatı hazreti Padişahiye arz ve iblağ eylemiş ve Ferit Paşa kabinesinin tereddüdü halinde İstanbul‘a harekete müheyyea bulunmuş olduklarını ve bu suretle hareketlerine karşı İtilâf devletlerinin bitaraf kalacakları hakkındaki teminata tamamen kani bulunduklarını bildirmişlerdir 28/9/35

Heyeti Temsiliye namına

Mustafa Kemal

Rizelilerin vatanseverliği

(28. IX. 1919)

Erzurum Hukuku Milliye Cemiyeti Riyasetine

Zatı Akdesi Padişahiye vuku bulan maruzatı hamiyetperveraneleri Heyeti Temsiliyemizce mütalâa ve Rize‘nin kahraman vatanperver halkının hissiyatı âlisi bihakkın takdir olundu. Milletin maksadı meşruu ve harekâtındaki nezaheti takdir buyuran Padişahımız Efendimiz Hazretleri de arzuyu milliyi kariben is‘af buyuracaklarını dün makine başında İstanbul‘un daveti üzerine Heyeti Temsiliyemizle sekiz saat cereyan eden müdavelei efkâr neticesinde hakayıkı ahval bütün vuzuhiyle bir dafa daha tekrar eylemiştir. Bütün Düveli İtilâfiye harekâtı milliyeye karşı tamamen bitaraf kalacaklarını ve artık ahvali dahiliyemize müdahale etmiyeceklerini temin eylemiştir. Hergünkü vaziyete dair malûmat talep buyurulması münasip olur. Hasseten cümlenize hürmet ve selamat.

28/9/35

Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti Heyeti Temsiliyesi namına

Mustafa Kemal

Asayiş hakkında

(28. IX. 1919)

Erzurum Vilâyetine

1- Dahilî ve bilhassa harici vaziyeti siyasiyemiz elhamdülillah milletimizin necip ve azimkârane teşebbüsatiyle izhar ve isbat eylediği kudret ve mevcudiyet sayesinde şayanı memnuniyet bir surette kesbi salâh eylemiştir.

2- Vatanımız dahilinde muhilli asayiş bir hareketin bile hudusu menafii aliyei vataniye ve milliyeinize külliyen münafı olduğundan her tarafta alâdaranca bu hususta tedabiri lâzime ve katiye icra olunacağı tabii bulunmakla beraber her ferdi millerin temini asayiş esbabiyle alâkadar olarak muktezayı vatanperverinin ibrazı lüzumu tamimen rica olunur.

28/9/35 Heyeti Temsiliye namına

Mustafa Kemal

Kaynakça:

1-Kaynakçalı Atatürk günlüğü, http://atam.gov.tr/wp-content/uploads/KAYNAKÇALI- ATATÜRK-GÜNLÜĞÜ1.pdf

2-Erol Mütercimler, Fikrimizin Rehberi, 2008

3- Salih Karaoğlu, Kurtuluş Savaşı Destanı, 2010

4-Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi,  Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV, 2006