24 TEMMUZ 1919 PERŞEMBE

24 TEMMUZ 1919 PERŞEMBE

Erzurum Kongre Temsil Heyeti, Sadrazam Damat Ferit Paşa’nın 23 Temmuz 1919 tarihinde ajansa verdiği demeçte Erzurum Kongresini “Mebusan Meclisi” olarak tanımlayarak derhal engellenmesi gerektiğini söylemesi üzerine, Padişah’a, Sadrazam’a, belediye reislerine, cemiyetlere, mülkî memurlara ve bütün komutanlara gönderdiği telgrafla kongrenin bir Mebusan Meclisi niteliğinde olmadığını bildirir. Telgraf şöyledir:

“Kongreyi, Meclis-i Mebusan niteliğinde göstererek esasen bir seneye yakın zamandan beri her defa Kanun-u Esasî’nin ilgili maddesine aykırı hareket eden Hükûmet’in, milleti haksız yere suçlaması gerçeğin ne derecelerde tahrif edildiğine bariz bir örnektir. Askerî ve mülkî memurların, vatanın yüksek menfaatlerini muhafazaya hizmet eden heyetlerden ibaret olması itibariyle de aynı gayeyi temine yönelmiş olan millî amaçlar için ellerinden gelen kolaylığı ve yardımı göstermeleri icap ederken önleme ve durdurma ile ihtar buyurulmaları insan zihninin iyiye yormaya güç bulamayacağı işlerdendir.”

Dahiliye Nazırı Adil (Arda) Bey Erzurum Valiliğine gönderdiği bir yazı ile 15. Kolordu ile işbirliği yapılarak kongrenin dağıtılmasını, düzenleyenler hakkında yasal işlem yapılmasını ister. Ancak bundan istediğini elde edemeyeceğini anlamış olacak ki aynı Dahiliye Nazırı Harbiye Nazırlığına yazdığı yazı ile 15. Kolordu’nun Erzurum’dan kaldırılmasını ister. Buna gerekçesi ise “Kâzım Karabekir’in Ermenilerin Doğu sınırında hazırlık yaptığını çevre illere bildirerek halk içinde gereksiz heyecanlandırması” dır.

Konya Valisi Cemâl (Keşmir) Bey ise Dahiliye Nazırlığına gönderdiği telgraf ile askerlerin Anadolu’da askeri bir hükümet oluşturmak istediklerini, Mustafa Kemâl Paşa’nın başlattığı bu hareketi Cemâl Paşa’nın Konya ve çevresini de katma girişimini nasıl engellediğini anlatır ve “aynı tehlike” nedeniyle 12. Kolordu, Afyon ve  Burdur Mevki kumandanlıklarının kaldırılması önderisinde bulunur. ^(a)

Batı Anadolu’da ise Kınık ve Akhisar çevresinde Kuvâ-yı Milliye Birlikleri ile Yunanlılar arasında çarpışmalar yaşanmaktadır.

(a)

Bâb-ı Âlî

Dâhiliye Nezâreti

Gâyet müsta‘celdir

Konya'dan mevrûd 24 Temmuz sene 1335 târîhli şifrenin sûretidir Cevâb.

23 Temmuz sene 1335. 15 Temmuz 1335 târîhli ve 454 şifreli telgrafnâme-i âcizî diğer telgraf ve vesâ’ik-i resmiyeye zeyl olarak yazılmışdır ki lütfen bu telgraf ve bu telgrafın ma‘tûfun-aleyhi bulunan diğer telgraflarda onların vesâ’ik-i resmiyesi buldurulup tedkîk edilirse askerlerin Anadolu'da da bir hükûmet-i askeriye vücûda getirmek için vâsi‘ mikyâsda icrâ-yı teşkîlât etdikleri ve vaktiyle ma‘rûzâtımın nazar-ı dikkate alınmaması yüzünden bu teskîlâtın ma‘a't-teessüf bu râddeye gelmiş olduğu görülecekdir. Bu teşkîlâta Şark Orduları Müfettişi Mustafa Kemâl Paşa tarafından başlanılmış ve İkinci Ordu Müfettişi Cemâl Paşa tarafından dâire-i me’mûriyeti dâhilinde bulunan Aydın ve Ankara ve Konya vilâyetleriyle elviye-i gayr-i mülhakaya tesmîl edilmek istenilmişdir. Buraca bütün mevcûd mes’elenin pek vahîm olacağına kâ’il olduğumdan mülhakât-ı vilâyetde böyle bir teşkîlât vukû‘una meydân verilmemesi için çalışdım ve sûret-i kat‘iyede muvaffak oldum. Esâsen Konya Vilâyeti müteyakkız olmayıp da bu teşkîlât Konya'ya da tesmîl edilebilmiş olsa idi öyle sanırım ki bugün İstanbul'da da merkez-i hükûmeti tanımayacak bir hükûmetin başgöstermis olacağında şübhe edilmemesi iktizâ eder. Nitekim dünkü gün Efe Mehmed ve Şükrü nâm-ı müste‘ârıyla yazılıp bir sûreti takdîm edilen telgraflarım mütâla‘ası hâkimiyet-i Osmaniye'yi, sonra cenâb-ı Pâdişâhî'yi ortadan kaldıracak bir şekil almış bulunuyor idi ki işte ancak bu anarşiye mukâvemet Konya Vilâyetince kâbil olabildiği muhâberâtın bi'l-etrâf tedkîkiyle hükmedilecekdi, şübhe etmem. Şu kadar ki, evvelce de arzolunduğu vechile Onikinci Kolordu Kumandanı Salâhaddin, Topçu Kumandanı İzzet Beyler'le Karahisar ve Burdur mevki‘ kumandanları sür‘atle kaldırılmayacak olursa bu teşkîlâtın bu vilâyete de sirâyet edeceği şübhesizdir. El-yevm Eğirdir ahâlisi nâmına almış olduğum bir telgrafda adem-i iştirâkin tehlikeli olduğu makâm-ı tehdîdde kendilerine tefhîm edildiği bildiriliyor ki Efe Mehmed nâmı altındaki askerî teşkîlâtın derece-i ehemmiyeti bununla da başkaca tecellî etmekdedir. Bu hâl daha ziyâde ileri gidecek olursa ma‘âzallâhi te‘âlâ aleyhimizde pek fenâ bir hüküm verileceği endîşesiyle bilâ-tereddüd bu fırka kumandanlarının kaldırılarak tecziyesinden başka çâre-i hasene düşünemiyorum. Teşkîlâtın Ankara vilâyetiyle Karahisar sancağı cihetlerine gitdiği muhakkak ve aynı teşkîlâtın yapılması muhtemeldir. Hiç olmazsa şu hâle mukâvemet edecek olan Konya Vilâyeti'nin bu teşkîlâtdan âzâde bulundurulması, bilâ-tereddüd ma‘rûzâtımın sür‘atle icrâsına menût bulunduğunu hasbe'l-hamiyye tekrâr zât-ı âlî-i nezâret-penâhîlerine arz ve müsâra‘at eylerim.

Fî 24 Temmuz sene 1335

Vâli

Cemâl

Kaynakça:

1-Kaynakçalı Atatürk günlüğü, http://atam.gov.tr/wp-content/uploads/KAYNAKÇALI- ATATÜRK-GÜNLÜĞÜ1.pdf

2-Erol Mütercimler, Fikrimizin Rehberi, 2008

3- Salih Karaoğlu, Kurtuluş Savaşı Destanı, 2010

4-Yusuf Sarınay, Belgelerle Mustafa Kemâl Atatürk (1916-1922), Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, 2003