23 TEMMUZ 1919 ÇARŞAMBA - Erzurum Kongresi

23 TEMMUZ 1919 ÇARŞAMBA

Erzurum Kongresi, bugünkü Erzurum, Trabzon, Erzincan, Sivas, Giresun, Rize, Ağrı, Bingöl, Bayburt, Artvin, Tunceli, Gümüşhane, Ordu, Tokat, Amasya, Bitlis, Siirt ve Van illerinden gelen delegelerin katılımı ile bir okul salonunda saat 11’de büyük bir törenle açılır. Kongrenin yapılmasına Trabzon ve Erzurum Müdafaa-i Hukuk ve Milliye Cemiyetleri tarafından 30 Mayıs 1919’da karar verilmiş idi. 15 Haziran günü yapılan toplantıda Kongrenin Hürriyet Bayramı olan 10 Temmuz günü toplanması kararlaştırılmıştı. Rumi Takvime göre 10 Temmuz günü açılması planlanan Kongre, delegelerin yetişememesi nedeniyle yine Hürriyet Bayramı olan 23 Temmuz’a (Miladi Takvime göre) ertelenmiş idi. Trabzon’dan gelen delegeler Hacıdede Ağa Konağı’nda konaklarken diğer delegeler Kongrenin yapıldığı bina olan Sanasaryan Okulu’nda konaklamışlardı. Kongrenin giderleri Erzurum ve ilçelerinden toplanan bağışlar ile karşılanmıştı, ayrıca 15. Kolordu Komutanlığı malzeme desteği vermişti.
 
Mustafa Kemâl Paşa Erzurum’a geldiği 4 Temmuz tarihinden itibaren Kongre hazırlıklarına etkin bir şekilde katılmıştı. Kendisinin Kongreye başkan ve hatta delege dahi olmasına karşı çıkanlar olur. Ancak Kâzım Karabekir'in -kendi anılarında anlattığı üzere- araya girmesi ile Mustafa Kemâl Paşa'ya destek verilir.

Mustafa Kemâl Paşa’nın Kongreye askeri üniforması ile katılması, -kongrenin askerin etkisi altında yapıldığı izlenimi vermesine neden olacağı- düşüncesi ile delegelerin tepkisine yol açar. İlk günden sonra Paşa toplantılarda sivil kıyafet giymek durumunda kalır. Kongrenin güvenliği 15 Kolordu Komutanlığı tarafından sağlanmıştır. Ayrıca Mustafa Kemâl Paşa’nın başyaveri Cevat Abbas, Emir subayı Ali Şevket ve Recep Zühtü Beyler muhafız olarak kapıda beklemişlerdir.

Kongrede yapılan oylama ile Mustafa Kemâl Paşa 38 oyla başkan seçilir. Yaptığı konuşmada şunları söyler:

 “...Bilinen gerçeklerdendir ki, tarih bir milletin kanını, hakkını, varlığını hiçbir zaman inkâr edemez. Bu nedenle böyle bir bâtıl örtünün arkasından vatanımız ve milletimiz aleyhinde verilen hükümler, kanaatlar muhakkak işâsa mahkûmdur. Ve işte bütün bu iğrenç zulümlerden ve bu bedbaht acizlerden, tarihimize karşı reva görülen haksızlıklardan müteessir olan millî vicdan, nihayet uyanış haykırışını yükseltmiş ve Müdafaa-i Hukuk-u Milliye ve Muhafaza-i Hukuk-u Milliye ve Müdafaa-i Vatan ve Redd-i İlhak gibi çeşitli isimlerle, fakat aynı mukaddesatın korunmasını temin için beliren milli cereyan, bütün vatanımızda artık bir elektrik şebekesi haline girmiş bulunuyor. İşte bu kararlı şebekenin oluşturduğu yiğitlik ruhudur ki, mübarek vatan ve milletin mukaddesatını kurtarma ve himayeye dayanan son sözü söyleyecek ve kararını uygulattıracaktır. Bütün bu amaçları elde etmek için her şeyini buna bağlayan soylu milletimiz içinde bir millî fert gibi çalışmaktan doğan zevk ve övüncü burada şükran ve iftiharla arz eylerim”

Mustafa Kemâl Paşa konuşmasında ayrıca ateşkes hükümlerine aykırı olarak yurda yapılan saldırıları anlatarak, milletin kutsal varlıkları koruyacağını ve milli iradenin Anadolu’dan doğabileceğini belirtir.

Erzurum Kongresi’nin çalışmalara başladığı bütün yurda duyrulur, kongre Padişaha bağlılık telgrafı çeker.

Sadrazam Damat Ferit Paşa, Erzurum Kongresi’nin toplanışı nedeniyle bir ajansa demeç verir: “Anadolu’da karışıklık zuhur etti. Kanun-u Esasî’ye aykırı olarak Meclis-i Mebusan adı altında toplantılar vuku buluyor. Bu hareketin, mülkî ve askerî memurlar tarafından önlenmesi gerekir!”

2. Meşrutiyetin ilanı nedeniyle ilanından bir yıl sonra 23 Temmuz 1909 yılında milli bayram olarak kutlanmaya başlayan ve tek milli bayram olan Hürriyet Bayramı’nı kutlamak üzere binlerce kişi Sultanahmet Camii avlusunda toplanır ancak polis gösteri yapılmasını yasaklayarak toplananları dağıtır.

Batı Anadolu’da İtalyanlar Muğla il merkezini işgal ettiler.

Kaynakça:

1-Kaynakçalı Atatürk günlüğü, http://atam.gov.tr/wp-content/uploads/KAYNAKÇALI- ATATÜRK-GÜNLÜĞÜ1.pdf

2-Erol Mütercimler, Fikrimizin Rehberi, 2008

3- Salih Karaoğlu, Kurtuluş Savaşı Destanı, 2010

4-https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/erzurum/gezilecekyer/kongre-binasi

5-Veysi Akın, Erzurum Kongresi’nin hazırlık safahatı: mekan, iaşe ve barınma meselesi, Belgi dergisi, sayı 8, 2014