24 HAZİRAN 1919

24 HAZİRAN 1919 SALI

Mustafa Kemâl Paşa, Dahiliye Nazırı Ali Kemal’in 18 Haziran 1919 tarihinde yayınlamış olduğu “halkın işgallere karşı ses çıkarmamasını” isteyen genelgesi nedeniyle Padişah Vahdettin’e bir telgraf gönderir: “Böyle bir zihniyetin hiçbir yerde kabul ve uygulama noktası bulmadığını şükranla arz eylerim”

Mustafa Kemâl Paşa Kâzım Karabekir Paşa’ya gönderdiği bir telgraf ile, davetine uyarak Erzurum’a geçmek istediğini bu amaçla 25 Haziran günü Sivas’a hareket edeceğini bildirir. Eldeki benzinin ancak Erzincan’a kadar yeteceğini bu nedenle Erzurum’dan Erzincan’a dört otomobillik benzin göndermesini rica eder.(a)

Aynı gün 15. Kolordu Komutanlığına gönderdiği diğer telgraflarda ise bir İngilizin Kürtler arasında yaptığı propaganda (b), Yunanlıların Samsun’daki Faaliyetleri (c), Doğuda Ermenilerle ilgili olan bazı olaylar (d) ve İtalyanların Antalya yöresindeki kuvvetlerini artırdıkları, bu girişimin protesto edilmesi hakkında (e) bildirimlerde bulunur.

Posta ve Telgraf Umum Müdürü Refik Halit (Karay), telgrafhanelere, Mustafa Kemal’in azledildiğini, bu sebeple telgraflarının kabul edilmemesini bildiren bir telgraf gönderir.

Batı Anadolu’da Yunanlılar Nazilli’yi yeniden işgal ederler. Ayrıca Ahmetli’de işgal edilir.

Elazığ Valiliği görevine atanan Ali Galip Bey Sivas’a ulaşır.

Mustafa Kemâl Paşa, 24 Haziran gecesi valiliklere, müstakil mutasarrıflıklara, kolordulara ve 2. Ordu Müfettişi Cemal Paşa’ya, “Dahiliye Nazırı Ali Kemal’in -Osmanlı hükûmetinin yeni bir savaşa giremeyeceği hakkında- 18 Haziran 1919 tarihli genelgesini protesto eden”  bir yazı gönderir: “..Bağımsızlığını emin görmek isteyen milletin önüne hiçbir haksız set çekilemez!” (f)

                       

(a)

Kendisinin Sivas Üzerinden Erzurum’a Geleceğine Dair

(24. VI. 1919)

Amasya

15. K. K. Kâzım Karabekir Paşa Hazretlerine

Son işaratımızdan da anlaşılacağı vechile esasatda tamamen mutabakat mevcuttur. Bizzat Erzurum‘da müşerref olmamızı ben de çok ehemmiyet ve iştiyakla arzu ediyorum. Fakat daha bidayetten beri deniz tarikini İngilizlere karşı tehlikeli addettirecek emareler var idi. Kara tarikinde de benzinsizlik müessir oluyor. Şimdi elde edilen bir miktar benzin ile Sivas ve oradan belki Erzincan‘a kadar gitmek mümkün olacaktır. Herhalde dört otomobile kifayet edecek kadar benzinin Erzurum‘dan Erzincan‘a götürülmesi icap etmektedir. Bu takdirde fevkalâde bir hal zuhur etmezse Sivas‘dan hemen Erzurum‘a hareket edeceğim. 25/6/1335 de Amasyadan otomobil ile Sivas‘a azimet olunacaktır efendim.

3. Ordu Müfettişi

Mustafa Kemâl

(b)

Bir İngilizin Kürtler Arasında Yaptığı Propaganda

(24. VI. 1919)

15. K. Kumandanlığına gönderilen şifre.

1- (?) Mr. Noel isminde bir İngiliz Binbaşısı Urfa‘dan Siverek tarikiyle Viranşehire giderek (Milli) aşairi rüesasiyle görüşmüş ve Urfa‘ya avdet eylemiştir. Hükümeti Osmaniye aleyhinde pek fena propagandalar yapmıştır. Rüesayı aşairden aldığı kati cevaplar kendisini memnun etmemiştir. Kürtler bilâkaydı şart devletten ve Türk kardeşlerinden ayrılmıyacaklarını bu uğurda en son neferlerine varıncaya kadar fedayı hayata amade bulunduklarını söylemiştir. Ve mumaileyhin vermek istediği külliyetli parayı kabul etmiyerek ibrazı hamiyet ve namus eylemiştir.

2- Şerifi Mekkenin oğlu Faysal Yaveri Ramazanı Viranşehir köylerinden birine göndererek aşairi Reisi Mahmut Beyle görüşüyormuş. İngilizlerle kendisinin arası açıldığı ve Vilâyat-ı Sittenin Ermenistan olacağı cihetle kendisiyle ittifak ve ittihat teklif eylemiş isede tamamen cevabı ret almıştır.

3. Ordu Müfettişi

Mustafa Kemâl

(c)

Yunanlıların Samsun’daki Faaliyetleri

(24. VI. 1919)

Erzurum‘da 15. K. Kumandanlığına gönderilen şifre.

1- Yunanlıların son zamanlarda Samsun ve havalisine pek çok ehemmiyet verdikleri görülmektedir. Samsun‘a yüz otuz çete reisiyle yirmi bin lira para gönderdikleri Makamatı Aliyeden ihbar edilmiş ve Çarşamba mıntıkasındaki yerli Rumların mütemadiyen kiliselerinde siyasi içtimalar akdeylemekte oldukları görülmüştür.

2- Bergama‘daki beş tabur piyade, otuz süvari ve yedi makineli tüfek iki cebel topu kuvvetindeki Yunan müfrezesinin 15.6.35 günü akşamı galeyana gelen İslâm ahalisi tarafından bilmüsademe tart ve takip olunarak tamamen izmihlale uğratılarak darmadağınık edildiği resmi raporlardan anlaşılmıştır.

3. Ordu Müfettişi

Mustafa Kemâl

(d)

Doğu Olayları

(24. VI. 1919)

Erzurum‘da 15. K. Kumandanlığına yazılan şifreli istihbarat.

Şark vakayii hakkındaki istihbarat berveçhiatidir :

1-Ermeni Hükümeti Cumhuriyesinin hali hazırda üç fırka askeri varmış, gönüllülerden bir 4. fırka teşkili arzu olunuyormuş. Fakat kimse icabet etmediğinden mümkün olmamış.

2-Mevcut fırkalar iki taburlu ikişer piyade alayından mürekkep olup taburda dört makineli tüfek ve iki cebel topu varmış; umum Ermeni ordusunda altı adet sahra topu bulunuyormuş.

3-Fırkaların mevcudu sekiz yüz neferi geçmemiş olup sahra toplarının hayvanatı olmadığından esterle harp edilmekte imiş.

4-Ermenistan Harbiye Nazırı Eski Rus Generallerinden Nazarıekov imiş ve itilâf hükümetleri tarafından himaye edilmek suretiyle Bolşeviklerin karşı harp etmekte olduğu malûm olan Rus (Denikin) gemilerle Batum‘a naklolunacağı Batumda İngilizlerin Piyade ve Süvari askeri bulunduğu ve Rumlardan da gönüllü asker kaydetmekte oldukları ve eski Batum istihkâmının yeniden toplarla tahkimine çalışıldığı bildirilmiştir.

3. Ordu Müfettişi

Mustafa Kemâl

(e)

İtalyanların Antalya’daki kuvveti

 (24. VI. 1919)

15. K. Kumandanlığına gönderilen Şifre.

İtalyanlar Antalya‘daki kuvvetlerini fevkalâde tezyit ediyorlar. Bunun sırf İslâm ve Türklerle meskûn memleketlerimizi taksime uğratmak maksadına müstenit olduğu anlaşılıyor. Konya‘da ikinci ordu Kumandanı Cemal Paşa Hazretleri milletle hemfikir olarak bu İtalyan ihraç ve işgali askerisine katiyen razı olamıyacaklarından tahliye mıntıkası dahilinde her tarafta son gayreti milliyeyi ibraz ile tezahüratta bulunulması ve İtalyanların erzakı mütenevvia tedariki ve iskân hususatında vuku bulacak metalibat ve mübayaatlarına karşı mümanaat olunmasını Vilâyetlere ve Mutasarrıflıklara kemali ehemmiyet ve müstaceliyet ile tamim eylemiştir. Her tarafta bilumum ahali ve Müdafaai Hukuku Milliye ve Reddi îlhak Cemiyetlerinin bu hareketi takviye etmesi lâzımdır. Şimdilik her yerdeki Cemiyet Heyeti Merkeziyelerinin Düveli İtilâfiye Mümessilleriyle Babıaliye, İzmir‘den Yunanlılar da henüz tamamiyle çekilmemiş olmalarına zamimeten Antalya ve havailiğinde de İtalyan kuvvetlerinin tezayüt ve sahaı işgallerinin tezayüdü mucibi endişe ve heyecan olmakta bulunduğu mealinde telgraflar keşide edilmek suretiyle tamamiyeti mülkiyemiz aleyhinde olan bu hareketlerin protesto edilmesi lüzumunu arzederim.

3. Ordu Müfettişi

Mustafa Kemâl

(f)

Dahiliye Nazırının Vilayetlere Gönderdiği Genelge

(24. VI. 1919)

Sivas Valisine gönderilen Şifreli telgraf.

Üçüncü Ordu Müfettişliğinin Şifresidir.

Dahiliye Nazırı Beyefendinin vilâyat ve elviyei müstakileye yazdıkları 18-6-35 tarihli bir şifreli tamimlerine muttali oldum, inkısam tehlikesi ve bilfiil vakayı ve hadisat karşısında mukaddesatını tahlis ve müdafaaya azmetmiş olan milletin inkisarı tâbi kudretine emir vermek gibi yanlış ve hatırnak bir zihniyetin ne kadar fena ve seri bir akıbeti müthişeye badi olacağı ve bundan mütevellit büyük zararların sırf vatanın harabisi ve müteşebbisleri hakkında pek ağır mesuliyeti müntiç olacağı arz ve izahdan müstağnidir. Her halde cereyanı millinin bugünkü vaziyeti vekarını bilmemek yüzünden verilmiş olan bu emrin derhal geri alınarak hatanın tamirini makamatı aliyei aidesine arzettim. İstiklâlini mukaddesatını emin görmek istiyen milletin önüne hiç bir setri meşru çekilemez ve mıntakai acizanemin asayişinden devlete ve millete karşı mesul olmak itibarile buna katiyen müsaade etmem, vicdanı milli ile hali temasta bulunan zatı âlilerinin vaziyeti bilhassa takdir buyurmuş olduklarına şüphe yoktur.

İşbu telgrafnamei acizinin vusulünü rica ederim.

3. Ordu Müfettişi

Mustafa Kemâl 

Kaynakça:

1-Kaynakçalı Atatürk günlüğü, http://atam.gov.tr/wp-content/uploads/KAYNAKÇALI- ATATÜRK-GÜNLÜĞÜ1.pdf

2-Erol Mütercimler, Fikrimizin Rehberi, 2008

3- Salih Karaoğlu, Kurtuluş Savaşı Destanı, 2010

4- Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi,  Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV, 2006