30 MAYIS 1919 CUMA - Havza Mitingi (Milli Mücadelenin ilk mitingi)

30 MAYIS 1919 CUMA

Mustafa Kemâl Paşa’nın genelgesi üzerine işgalleri protesto amacıyla mitingler yapılması ve Büyük Devletler mümessilleriyle Babıâli’ye etkili telgraflar çekilmesi üzerine, beliren bu millî faaliyetin mahiyeti ve genişliği hakkında bilgi edinmek isteyen Harbiye Nezareti’ne paşa şu cevabı verir:: “...İstanbul’a çekilen telgrafların tamamen milletin sinesinden fışkıran teessüratın birer aksi olduğunu arz eylerim. Bu heyecan memleketin en ıssız köşesine kadar şâmildir, umumîdir”

Havzalılar, 30 Mayıs 1919 tarihinde Mustafa Kemâl Paşa’nın isteğiyle ve onun önderliğinde Cuma günü Yörgüç Paşaoğlu Mustafa Bey Camii’nde namazdan sonra İzmir şehitlerinin aziz ruhuna okunan mevlidin ardından belediye binası önünde bir miting düzenlediler. Mustafa Kemâk Paşa bu mitingte hitabeti kuvvetli birinin konuşma yapmasını ve halka silahlanmak zorunluluğundan ve düşmanlar elinde esir bulunan padişahtan bir medet umulmaması gerektiğinden bahsetmesini ister. Ayrıca bu kişinin bir hoca olmasını ister. Aranan kişi civardaki köylerden birindeki Sıtkı Hocadır. Ancak Sıtkı Hoca’ya haber geç gittiği için bu mitinge katılamaz. (Ancak bir hafta sonra düzenlenen mitinge katılıp konuşma yapacaktır) Bu nedenle mitingde eşraftan Fuad Bey bir konuşma yapar. Fuad Bey, İzmir’i işgal eden düşmanın Samsun ve Havza’yı da işgal edebileceğini, bunu engellemek ve İzmir’i kurtarmak için silahlanmanın gerekliliğini söyler.

İstanbul’da Sultanahmet mitinglerinin ikincisi gerçekleştirilir. Mitingler hükümet tarafından yasaklanmış olduğu için halk Sultanahmet’e Cuma Namazı için çağrılmıştır. Namazdan sonra konuşmalar yapılmıştır. Aynı gün Ödemiş’te Jandarma kumandanı Yzb. Tahir Fethi ilk Kuvâ-yı Milliye örgütü kurulur ve “Yiğit Ordusu” adı verilir. Bunda 17. Kolordu Komutanı Bekir Sami (Günsav) Bey’in çok büyük rolü olmuştur.

Milas ve Saruhanlı işgal edilir.

Mustafa Kemâl Paşa Kâzım Karabekir’e gönderdiği telgrafta özetle, Ermenilerin Kars ve Sarıkamış’ta asker yığdıkları haberlerinin kaynağı ve doğruluğu hakkında bilgi ister ve telgrafın devamında “İtilâf hükûmetleri,  atadan kalma meşru hakkımız olan toprakları çiğnemeyi Hristiyanlık adına bir hizmet addediyorlar. Bu cümleden olarak Ermenilere vilâyetlerimizi peşkeş çekmeleri de ihtimal dahilinde bulunuyor. Kanaatimce böyle bir hali biz, çarpışmaya başlangıç saymaya, meşru topraklarımızı ve millî bağımsızlığımızı kurtarmak için mecburuz!” uyarısında bulunur. Telgrafın tam metni:

Ermenilerin Kars ve Sarıkamıştaki Tahşitleri

(30. V. 1919)

Havzadan 15. K. Kumandanlığına gönderilen şifre.

Havza

30.5.1335

1- Vali Münir Beyden 29 Mayıs tarihli aldığım şifrede derecei sıhhati teeyyüd etmemiş kaydile Ermenilerin Kars ve Sarıkamışta on bin asker tahşit ettikleri ve Antiranikin de otuz bin kadar kuvvetle Van cihetine inmekte olduğu bildiriliyor. Malûmattar bulunduğunuz bedihi olan bu havadisin menbaı ve derecei vüsuku hakkındaki istitlâlât ve mutalâatı aliyelerinin iş‘arını rica ederim.

2- Evvelce de arz ettiğim veçhile siyasi vaziyetimizi ben çok karanlık görüyorum. İtilâf hükümetleri hakkı mevrus ve meşruumuz olan toprakları çiğnemeği hristiyanlık namına bir hizmet addediyorlar. Bu cümleden olarak Ermenilere vilâyetlerimizi peşkeş çekmeleri de ihtimal bulunuyor. Böyle bir vaziyette İngiliz kıtaatının İzmir‘de Yunanlılarla Rumlara yaptıkları gibi bu cephede de Ermenilere pişdarlık edeceği pek memuldur. Ve böyle bir hareketle zorla yerleşmiş olan ahalii mahalliye ile muhacirini bir kere daha yerlerinden oynatmak ve bu suretle ekalliyetin ekseriyete hâkim naziresini tatbik etmek kendilerince kabil olabilir. Bergama buna bir misaldir. Kanaatimce böyle bir hali biz muhasemata iptidar ad ve telâkkiye mülkü meşruumuzu ve istiklâli millimizi kurtarmak için mecburuz. Bu husustaki kanaat ve kararımı Erkânıharbiyei Umumiye Reisi Cevat Paşaya berayi malûmat bildirdim. Adeta mahsur bir kaleye benzeyen Babıalide İtilâf mümessillerinin esiri gibi bir şekilde mukadderatı milleti idareye uğraşan hükümeti merkeziyemizin bu gibi hususta hiçbir şey diyemiyeceğini, yapamıyacağını bugünkü misallerile takdir edebiliriz. İngilizlerin evvelâ küçük bir müfrezei askeriye ile Şarktan gelmeleri memleketin havalii sairesindeki tecrübeye göre varittir. Bu babdaki mütalâatınıza muntazırım.

3- Vilâyete istihbarat hizmetinin zatıâlilerile müştereken tevhit ve tanzimini tavsiye eylerim. Esasen vaki olan talep üzerine istitlâat için makamı Sadaret vilâyetlere tahsisatı mestureden para tahsisinin bu kerre Meclisi Vükelâ kararile Dahiliye Nezaretine emreyledi. İstihbaratı hususi : 34

Dokuzuncu Ordu Müfettişi

Mustafa Kemâl

Kaynakça:

1-Kaynakçalı Atatürk günlüğü, http://atam.gov.tr/wp-content/uploads/KAYNAKÇALI- ATATÜRK-GÜNLÜĞÜ1.pdf

2-https://www.samsun2019.com.tr/icerik/78/ataturkun-samsun-gunleri/

3-Erol Mütercimler, Fikrimizin Rehberi, 2008

4-Alev Coşkun, Kuvâ-yı Milliyenin kuruluşu, 1996

5- Salih Karaoğlu, Kurtuluş Savaşı Destanı, 2010

6- Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi,  Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV, 200