19 MAYIS 1919 PAZARTESİ - Mustafa Kemâl Paşa Samsun'da

19 MAYIS 1919 PAZARTESİ - Mustafa Kemâl Paşa Samsun'da

Kaptanlığını İsmail Hakkı (Durusu) Bey’in yaptığı Bandırma vapuru, sabah saat 6.00 sıralarında Samsun Limanı’na girdi. Kurmay Binbaşı Mahmut Ekrem Bey, sandalla gemiye yanaştı gemiye çıkarak güvertede bulunan Mustafa Kemâl Paşa’nın yanına gitti ve askerce bir selam verdi, “Hoş geldiniz paşam” dedi. Böylece Mustafa Kemâl Paşa’yı Samsun’da ilk karşılayan Binbaşı Mahmut Ekrem Bey oldu. 

Mustafa Kemâl Paşa karargâhı ile beraber sandallarla Tütün İskelesi’nde karaya çıktı. Mustafa Kemâl Paşa’yı karaya Karakaş Mustafa olarak tanınan kayıkçı çıkardı. (Uzun yıllar Mustafa Kemâl Paşa’yı karaya Havuzlu İsmail’in mi, yoksa Karakaş Mustafa’nın mı çıkardığı tartışılsa da, daha sonra resmi olarak Karakaş Mustafa’nın çıkardığı kabul edildi. Bugün, Havuzlu İsmail’in (Yurtsever) de Mustafa Karakaş’ın da mezar taşlarında ‘Atatürk’ü Samsun’da karaya çıkaran kişi’ oldukları yazılıdır.)

Kendilerini askerî bando eşliğinde bir müfreze asker ve şehrin ileri gelenleri karşıladı. Karşılama olayını Muhasebe-i Umumiye Müdürü Osman Bey hatıralarında şöyle anlatmıştır: “19 Mayıs sabahı, Mustafa Kemâl Paşa ve arkadaşlarını alelusul (usule göre) bir bando mızıka ile bir müfreze asker, rüesâ-yi memurin ve şehir ileri gelenleri karşıladı. Halk hiçbir şeyin farkında değildi. Öyle ümitsiz günlerdi ki, bir hatta birkaç Paşa Samsun’a gelmiş…Bundan ne çıkardı?”

Mustafa Kemâl oradan Mantika (Mıntıka) Palas Oteli’ne geçti ve otele yerleşti. Otelin balkonuna 9. Ordu Müfettişliğinin bayrağı asıldı. Karargâhı ise Karadeniz Oteli’ne geçti. Burada bir müddet istirahat ettikten sonra, belediye binasına geçerek belediye meclisi üyeleri ile memleketin asayişi ve müdafaasına dair konuları görüştü. Mustafa Kemâl Paşa; Sivas, Van, Erzurum, Trabzon, Ankara, Kastamonu, Mamuretülaziz (Elazığ), Diyarbakır Valilikleri, Erzincan Müstakil Mutasarrıflığı, Erzurum’daki 15. Kolordu ve Ankara’daki 20. Kolordu Kumandanlıklarından sorumlulukları dâhilindeki bölgenin asayişi ile ilgili hazırlanacak raporun en kısa zamanda göndermelerini tel emriyle istedi. Telgraftan da anlaşılacağı üzere Mustafa Kemâl Paşa’nın ilk faaliyetleri Samsun ve çevresindeki asayiş problemleri ile ilgili önlemler almak oldu. Bu çerçevede önce Samsun ve çevresindeki Rum çetelerinin Müslüman halka yönelik tecavüzlerine karşı mutasarrıfın gerekli önlemleri almadığı gerekçesiyle daha önceden Dâhiliye Müsteşarlığı görevinde bulunmuş olan Hamid Beyin Samsun Mutasarrıflığı görevine getirilmesini Hükûmete teklif etmişti. Atama işlemlerinin tamamlanmasına kadar da geçici kaydıyla 3. Kolordu Komutanı Albay Refet (Bele) Beyi vekilliğine atamıştır.

Aynı gün İstanbul’da İngiliz İşgal Kuvvetleri Karadeniz Ordusu Komutanı General Milne Harbiye Nezareti’ne yazdığı bir yazı ile “9. Ordunun bir teşkilât gereği lâğvedildiği anlaşılmışken, 9. Ordu kıtalarına bir Genel Müfettiş ve 9. Orduya bir Kurmay Başkanı ile büyük bir kurmay heyetinin niçin Sivas(!)’a gönderilmiş olduğunun anlaşılamadığını...” bildirir. İzmir’in işgali ile birlikte 15/16 Mayıs günü Sadaretten istifa etmiş olan ve kabine kurma görevi tekrar kendisine verilmiş olan Damat Ferit Paşa ikinci defa kabine kurdu.

Mustafa Kemâl Paşa ve karargâhı Samsun’a çıktıklarında ülke fiilen işgal altında idi. Başta İstanbul olmak üzere Trakya Bölgesi, İzmir, Antalya ve çevresi, Klikya Bölgesi (Çukurova), Samsun ve çevresi işgal altında idi. Bu durumu Gazi Mustafa Kemâl Nutuk’ta şöyle ifade etmiştir:

“Gerçekte, Osmanlı Devleti’nin temelleri çökmüş, ömrü tamamlanmıştı. Osmanlı toprakları tamamen parçalanmıştı. Ortada bir avuç Türkün barındığı bir ata yurdu kalmıştı. Son mesele, bunun da paylaşımını sağlamaya çalışmaktan ibaretti. Osmanlı Devleti, onun bağımsızlığı, padişah, halife, hükümet, bunların hepsi anlamı kalmamış bir takım boş sözlerden ibaretti. Neyin ve kimin dokunulmazlığı için kimden ne gibi yardım sağlanmak isteniyordu?

O halde ciddi ve gerçek karar ne olabilirdi?

Efendiler, bu durum karşısında bir tek karar vardı. O da ulusal egemenliğe dayanan, kayıtsız şartsız bağımsız yeni bir Türk Devleti kurmak!

İşte, daha İstanbul’dan çıkmadan önce düşündüğümüz ve Samsun’da Anadolu topraklarına ayak basar basmaz uygulamasına başladığımız karar, bu karar olmuştur. ”

 

 Kaynakça:

1-Kaynakçalı Atatürk günlüğü, http://atam.gov.tr/wp-content/uploads/KAYNAKÇALI- ATATÜRK-GÜNLÜĞÜ1.pdf

2- https://www.youtube.com/watch?v=meI346Nc8WQ

3- https://www.samsun2019.com.tr/icerik/78/ataturkun-samsun-gunleri/

4-Mustafa Kemâl Atatürk, Nutuk, düzenleyen Sabahattin Özel, Erol Şadi Erdinç, 2016